پروفسور سید حسن امین خالق شاهنامه امین

گفت و گو: برومند شکری 

نمانامه: شاهنامه امین با اقتباس از شاهنامه فردوسی توسط سید حسن امین به نظم و نثر بازآفرینی، خلاصه، تحلیل و تفسیر شده‌است. مفاهیم روزآمدی مانند آزادگی، جوانمردی، حقوق بشر و عدم تبعیض جنسیتی، قومی، زبانی و غیره در آن موج می‌زند و نگارنده علاوه بر بازآفرینی شاهنامه، تداوم تاریخ ایران و جهان را نیز در آن گنجانده و ادامه تاریخ ایران تا امروز را به سبک و سیاق فردوسی اما براساس تاریخ مستند به انجام رسانده‌است. در این خصوص مصاحبه ای ترتیب داده ایم که شما را به آن دعوت می کنیم.

در خصوص اثر فاخری که خلق نموده اید توضیحاتی بفرمائید؟

شاهنامه امین یا دانشنامه ایران، نظیره و تکمله شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی است. نظیره شاهنامه است زیرا، شبیه و نظیر آن به فرهنگ، اساطیر و تاریخ می پردازد. و تکمله شاهنامه است زیرا آنچه در شاهنامه نیست، به همان سبک و سیاق به نظم درآورده است. برای مثال، در شاهنامه فردوسی نامی از کوروش و داریوش نیست اما شاهنامه امین، تاریخ ایران باستان را از آغاز سکونت انسان در فلات ایران یعنی از هشتصد هزار سال پیش تا امروز به نظم و نثر گزارش می کند.

هدف شما از خلق این اثر چه بوده است؟

هدف غائی و آرمانی من، کمک به رستاخیز فرهنگی ایران و بستر سازی برای تولید علم و مشارکت علمی و فرهنگی ایرانیان در سطح جهانی است. در این کتاب با گزارش تاریخ تمدن و فرهنگ ایران زمین، من به این نتیجه می رسم که اگر نیاکان ما در گذشته توانستند ایران را به کانون فرهنگی و تمدنی جهان تبدیل کنند، ما نیز به عنوان فرزندان آن نسل های دور قادر به تجدید افتخارات علمی و فرهنگی پیشینیان خود هستیم

آیا تا به حال به غیر از نسخه اصلی شاهنامه فرد دیگری توانسته است که شبیه یا معادل آن اهتمام بورزد؟

در طول تاریخ هزار ساله پس از فردوسی شاعران متعددی، در مقام تقلید از فردوسی، به خیال خود شاهنامه هائی ساخته اند، اما هیچ یک مطابق نسخه اصل واقع نشده و مقبولیتی نیافته است. بعضی در همان پنجاه سال پس از فردوسی، به جای حماسه ملی به سرایش حماسه های دینی و مذهبی روی آوردند. مثل علی نامه، خاوران نامه، مختارنامه، بعضی هم مثل صبا در دوره فتحعلیشاه آثار رزمی و حماسه جنگی ساختند و آن را شاهنامه خواندند. اما تنها اثری که به حقیقت از جهت کمی و کیفی نظیره شاهنامه فردوسی است همین شاهنامه امین است که هم جنبه فلسفی، هم جنبه اساطیری و هم حماسی و هم تاریخی دارد.

اهمیت شاهنامه امین از دیدگاه صاحب نظران چگونه بوده است؟

اهمیت شاهنامه امین برابر آنچه محققان و پژوهشگران گفته و نوشته اند به چند دلیل است؛ اول این که خلاء های شاهنامه فردوسی را پر می کند. در عصر فردوسی آگاهی های کشف شده امروز راجع به تمدن ایران در روزگاران قدیم مثل دولت عیلام، ماد، هخامنشی و کوشانی هنوز کشف نشده بود. شاهنامه فردوسی حتی یک بار هم نام کوروش را نمی برد. شاهنامه امین همه اینها را هم به نظم و هم به نثر در بردارد. اهمیت دیگر شاهنامه امین از جهت حفظ تعادل و اعتدال بین مفاخر فرهنگی و ایران دوستی با تساوی انسان ها و حقوق بشر است. یعنی در شاهنامه فردوسی تکیه بر زور و ابعاد جسمانی قهرمانان است ولی تکیه شاهنامه امین بر اصول اخلاقی، انسانی و حقوق بشری است. به علاوه شاهنامه امین ، شاهنامه فردوسی را روزآمد و بازآفرینی کرده است.

به نظر شما ارزش این اثر فاخر در چه مقطعی از زمان بروز خواهد کرد؟

حرکت های فرهنگی خیلی زود به نتیجه نمی رسد. فرهنگ سازی زمان می برد. ولی من با تدوین این اثر که هم در قالب نظم شاهنامه است و هم در قالب نثر یک دایره المعارف تخصصی در زمینه ایران شناسی، توانسته ام بستر فرهنگی تازه ای برای حرکت نسل آینده در مسیر تولید علم و مشارکت علمی و فرهنگی بسازم. کسی که این شاهنامه را بخواند، هم فلسفه ایرانی را به عنوان یک مکتب متفاوت از فلسفه غرب و فلسفه اسلامی شناسائی می کند و هم با احساس اطمینان و اعتماد به نفس آمادگی پیدا می کند که افتخارات گذشته را تجدید کند. ایران هم منابع طبیعی هم منابع انسانی کافی برای یک رنسانس و نوزائی دارد. فقط باید اراده ملی و عزم جمعی این کار را آگاهانه مدیریت کند. آن هم با انتخاب آزادانه تک تک شهروندان ایرانی در هر کجای جهان.