در سوگ استاد دکتر ناصر تکمیل همایون

به قلم: پروفسور حسن امین

نمانامه: یار دیرین و دوست نازنین دانشمند ما استاد دکتر ناصر تکمیل همایون متولد ۲ آذر ۱۳۱۵ در قزوین، پس از چندین ماه بیماری امروز ۲۵ آبان ۱۴۰۱ در تهران دنیا را وداع گفت و به گفته بیهقی زودا که ما نیز بر اثر او خواهیم شد.
دکتر ناصر تکمیل همایون همزمان اهل دانش و بینش، علم و عمل، فرهنگ و سیاست و نطق و کتابت بود. از آغاز نوجوانی به عشق ایران و به امید بهروزی ایرانیان به نهضت ملی ایران به رهبری جاوید نام دکتر محمد مصدق دل سپرد و تا پایان عمر به این مکتب وفادار ماند.
وی در دانشگاه تهران شاگرد زنده یاد دکتر غلامحسین صدیقی پدر علم جامعه شناسی ایران بود. بعد همراه حسن حبیبی و ابوالحسن بنی صدر برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. در بازگشت در سیاست میدانی به حزب ملت ایران به رهبری زنده یاد داریوش فروهر پیوست. با او چندان نزدیک شد که قبل از انقلاب هنگامی که دکتر هوشنگ نهاوندی رئیس دفتر فرح پهلوی با سران جبهه ملی ملاقات داشت، تکمیل همایون هم به عنوان همراه و مشاور فروهر در آن نشست حضور داشت. پس از انقلاب و رسیدن بنی صدر به ریاست‌جمهوری هم تکمیل همایون مشاور رئیس جمهوری بود و پس از اعلام عدم کفایت بنی صدر و قبل از فرار او از ایران با مسعود رجوی به فرانسه، یکی دو سه شب در خانه وی مخفی شده بود. تکمیل همایون از این جهت به زندان افتاد ولی خوشبختانه بی گناهی اش به دادش رسید و بعد از آن چهل سال به خدمت علمی و فرهنگی ادامه داد. و تا آخرین روزهای زندگی در صراط المستقیم کوشش برای تامین استقلال، آزادی و توسعه ایران ثابت قدم ماند. او در طول حیات تجربه های بسیار داشت و فراز و فرودها، ستایش ها و آزارها دید، اما به راه خود ادامه داد.
تکمیل همایون از جامعه‌شناسی به تاریخ نقل زد و طی شش دهه اخیر در زمینه مباحث اجتماعی و تاریخی ۲۵۰ ساله اخیر ایران کتابها و مقالات بسیار منتشر کرد و شاگردان فراوان در دانشگاهها و موسسات پژوهشی از جمله پژوهشگاه علوم انسانی تربیت کرد.
همکاری من با او در خانه دکتر غلامحسین صدیقی شکل گرفت. من به خواهش او در انجمن پژوهش های فرهنگی در سری کتاب های از ایران چه می دانم، دو‌ کتاب نوشتم. یکی دادرسی در ایران و دیگری دیوان استیفا. او هم به خواهش من در مجله حافظ مقاله می نوشت. عکس او و خسرو سیف با من در مجله حافظ چاپ شده‌ است.
دکتر تکمیل همایون در یکی از آخرین تالیفات منتشر شده اش با عنوان «دکتر محمد مصدق در دوره سلطنت قاجار» هدیه ای گرانبها تقدیم علاقه مندان تاریخ معاصر نمود.
درگذشت او را به همسر ارجمند و نادر فرزند هنرمندش و خویشان و دوستان و شاگردان او تسلیت می گویم.