بیهقی پژوهی و بیهقی پژوهان: دکتر قاسم غنی و دکتر فیاض

پروفسور سیدحسن امین | ادیب، فیلسوف و تاریخدان 

نمانامه: تاریخ بیهقی، نه تنها تاریخ مستند بی غرضانه، بلکه یک اثر ادبی و شاید بهترین اثر منثور در ادب کلاسیک پارسی دری است. در معرفی این اثر فاخر در صد ساله اخیر تعدادی از استادان ادب موثر بوده اند و ما اینجا به معرفی دو تن از پیشگامان تصحیح انتقادی تاریخ بیهقی می پردازیم.
نویسنده نامدار محمدعلی جمال زاده خاطره ای از دیدار خود با دکتر قاسم غنی در سالهای پایانی سلطنت رضاشاه در تهران نقل می کند که به تصادف آنجا در اتاق انتظار با شیخ عبا به دوش بی عمامه و ردایی هم صحبت می شود که به نام علی اکبر فیاض از فضلای حوزه علمیه خراسان است و از مشهد به تهران آمده و حالا مشمول توجه و حمایت نماینده مشهد در مجلس شورای ملی قرار گرفته است.
در آن زمان وزارت فرهنگ برای تدریس ادبیات فارسی در دبیرستان ها ، گزیده ای از متون کلاسیک را به استادان وقت سفارش می داد و تهیه گزیده تاریخ بیهقی را نیز دکتر قاسم غنی تقبل کرده بود. دکتر غنی هم که دیوان حافظ را با علامه محمد قزوینی و رباعیات خیام را با محمدعلی فروغی چاپ کرده بود، از این فرصت استفاده کرد و با درست کردن انتقال فیاض از فرهنگ مشهد به تهران و تسهیل ثبت نام او برای تحصیل در دانشسرای عالی، به مشارکت فیاض به تصحیح تمام تاریخ بیهقی پرداخت.
سیروس غنی از همکاری فیاض با پدرش در تصحیح تاریخ بیهقی و سر رسیدن قوام السطنه برای من خاطر ه ای نقل کرد، که من سابقا در سخنرانی خود در مجلس بزرگداشت استاد فیاض در دانشگاه فردوسی نقل کردم.
متن مصحح غنی و فیاض در ۱۳۲۴ از سوی وزارت فرهنگ چاپ شد و گرچه گاهی در قرائت عبارات بی اشکال نیست، در مجموع نسخه ای منقح و بهتر از نسخه های قبلی از جمله نسخه مصحح ادیب پیشاوری است.
من مقاله ای در باب همکاری غنی و فیاض در تصحیح تاریخ بیهقی در ۱۳۸۴ در شماره ۱۳ مجله حافظ نوشتم که بعداً مورد استفاده دیگران واقع شد و بدون ارجاع به مقاله من با نوعی انتحال و سرقت ادبی، همان مطالب تکرار شد. مقاله حاضر به نقد و بررسی بیشتر این تصحیح و شناخت بهتر این مصححان می پردازد.