آوا گاردنر، پرویز راجی و سیروس غنی

به قلم: پروفسور حسن امین

نمانامه: ۲۵ ژانویه ۲۰۲۳ سی و سومین سالگرد درگذشت اوا گاردنر (۱۹۲۲ آمریکا- ۱۹۹۰ لندن)، هنرپیشه‌ی مشهور آمریکایی و یکی از زیباترین زنان جهان است. من این هنرپیشه را از طریق سیروس غنی که خویشاوند و شریک کاری ام در لندن و نیویورک بود، شناختم و او با آوا گاردنر به پایمردی پرویز راجی دیدار کرده بود.

این یادداشت من با ذکر آن سوابق و مقدمات و موخرات آن و نیز معرفی این هر سه تن برای اهالی هنر و علاقه مندان سینما خواندنی است. آوا گاردنر محبوبیتی مثال زدنی داشت. او در فیلم‌های مشهور زیادی از جمله «گذرگاه کاساندرا» بازی کرد و در سال ۱۹۵۵ برای بازی در فیلم «موگامبو» نامزد دریافت جایزه اسکار شد.

فیلم های دیگر او، «برف‌های کلیمانجارو»، «مایای برهنه» و «کنتس پابرهنه» است. انستیتو فیلم‌ آمریکا اوا گاردنر را بیست و پنجمین هنرپیشه بزرگ زن تاریخ سینما در جهان ثبت کرده است. مجله امپایر او را زیباترین زن هالیوود و مجله پیپل او را زیباترین موجود قرن بیستم شناسایی کرده‌اند.

پرویز راجی «دوست پسر» اشرف پهلوی بود و به اصرار او در ۱۳۵۵ پس از خودکشی سفیر ایران در لندن، به جانشینی سفیر انتحاب کرده به عنوان سفیر کبیر دولت شاهنشاهی به دربار ملکه انگلیس مامور شد. پرویز راجی به تقلید از اردشیر زاهدی سفیر کبیر ایران در آمریکا که مشاهیر و سلبریتی های کشور محل مأموریت خود را با تقدیم هدایای گران قیمت به مهمانی های سفارت فرا می خواند، در لندن بیش از آن که به ایرانی ها و حتی به مسائل دولت متبوع و آمر خود توجه کند، دنبال تفریحات خود و ارتباطات مورد علاقه خودش بود.

یکی از صدها این گونه ارتباطات و علایق، دعوت از بازیگران معروف سینما همچون اوا گاردنر به سفارت بود. سیروس غنی دوست پرویز راجی بود. من شاهد بودم که سیروس غنی از سفارت به میز ایران زنگ زد که بهترین گزینه برای نخست وزیری ایران دکتر غلامحسین صدیقی است.

سیروس غنی و پرویز راجی در سال های قبل هر دو مورد توجه امیرعباس هویدا بودند و در سفر هویدا به ایالات متحده، نخست وزیر ایران را به عنوان مشاور و عضو انتراژ همراهی کردند. سیروس غنی نه تنها حقوقدان و تاریخ‌دان بلکه عاشق سینما بود و کتاب «فیلم های دوست داشتنی من» My Favorite Films او گواه این عشق است.‌

او همچنین حافظه ای مثال زدنی داشت و شخصیت شناسی کم نظیر با عقل ارتباطات فوق العاده بود، به طوری که هم دوست هویدا بود و هفته ای یک بار با او دو سه ساعت وقت می گذراند و هم سایرس ونس وزیر امور خارجه آمریکا با او دوست بود و به او هر زمان که به آمریکا می رفت، وقت ملاقات می داد. این وزیر خارجه آمریکا در زمان شاه هم که به ایران آمد، در تهران با سیروس غنی که هیچ سمت دولتی نداشت و قبلا عضو و بعد ها سمپات جبهه ملی بود. ملاقات کرد.

با این سوابق شبی که آوا گاردنر به دعوت پرویز راجی، مهمان سفارت بود، راجی دوستش سیروس غنی را که مشتاق دیدن کسی چون آوا گاردنر بود، به سفارت دعوت کرد. اما از غرایب آن که آن شب سیروس مطلبی راجع به آوا گاردنر بر زبان می آورد که با غیظ و غضب مورد انکار و تکذیب هنرپیشه معروف قرار می گیرد و سیروس هر کار می کند حتی دست آوا گاردنر را هم می بوسد، دیگر قابل التیام نیست.

انقلاب که شد، سیروس غنی که همسر آمریکایی و تابعیت آمریکایی و آپارتمان لاکچری خوبی در خیابان پنجم نیویورک داشت، کتابخانه اش را نه به نیویورک بلکه به آپارتمان کوئینزگیت اش در لندن منتقل کرد و پرویز راجی سفیر کبیر سابق هم در لندن پناهنده شد و همانجا ماند. اما دیگر رابطه ها و آمد و شدها قطع بود. یک وقت دیدیم که پرویز راجی، خاطرات ایام ماموریتش در مقام سفارت را چاپ کرده و در آنجا با گزارش دور و درازی که از دیدار سیروس غنی با اوا گاردنر داده به لحن موهنی و با تفصیل فصیلی، قلم فرسایی کرده است.

سیروس از این بی وفایی و حرمت شکنی پرویز راجی، سخت رنجید و خواست که از هر طریقی که شده، به پرویز راجی لطمه ای بزند. یکی از این راه های انتقام این بود که دکتر راجی پدر بیچاره پرویز راجی را که در یکی از کابینه های محمدرضاشاه ، سمت وزیر بهداری داشته است (مثل دکتر شیخ الاسلامی که وزیر بهداری هویدا بود و به زندان افتاده بود), لو بدهند. کسی به دکتر راجی زنگ می زند و بیچاره را می ترساند و او می گوید من طبیبی بیش نیستم و سیاسی هم نیستم و با پسرم هم رابطه ای ندارم بلکه از کارهای او شرمنده ام.‌ حالا هم دوران تقاعد خود را می گذرانم و از ایران هم خارج نمی شوم. بعد ها کتاب خاطرات پرویز راجی به وسیله دوست من دکتر حسین ابوترابیان ( با نام مستعار ح. ا. مهران) که در دانشگاه آزاد زبان انگلیسی تدریس می کرد، ترجمه شد. این ترجمه اول بار در روزنامه اطلاعات به صورت پاورقی و بعد به صورت کتاب چاپ شد. ابوترابیان داماد خانواده معروف کنی از احفاد حاج ملا علی کنی مجتهد متعین و متنفذ عصر ناصری بود.