مقدمه سیر آشنایی مقدماتی با فلسفه غرب

پایگاه خبری نمانامه: احســاس نیــاز بــه مطالعــه فلســفه در ایــران رو بــه فزونــی اســت. ایــن مطلـب میتوانـد هـم مایههـای امیـد را بـه آینـدهای کـه تنهـا احساسـات و سیاســتزدگی حاکــم نباشــد روشــن کنــد و هــم میتوانــد نویددهنــده هیـچ باشـد. فلسـفه اگـر صرفـا تکـرار الفـاظ مغلـق گذشـتگان باشـد یـا پیــروی از ایــن و آن. نــه تنهــا نویددهنــده آینــدهای بهتــر نخواهــد بــود کـه پـای بسـتی اسـت بـرای ایسـتایی. آنچـه فلسـفه را فلسـفه میکنـد پرسـش اسـت و پرسـش نـه بـا پیـروی از شـرق بـه دسـت میآیـد و نـه از غـرب. پرسـش فلسـفی نسـبتی بـا زمانـه و فرهنـگ و امـور انضمامـی اکنـون مـا و ریشـه در سـنت بومـی هـر فرهنـگ دارد. ولـی فلسـفه جهانی اســت. پــس بایــد بــا جهــان فلســفه و فلســفه جهانــی ارتبــاط برقــرار کـرد.
فلسـفه را میتـوان بـه سـه شـیوه آموخـت. آنچـه معمـوال در دانشـگاهها و مطالعــات افــراد عالقهمنــد بــه ایــن رشــته متــداول اســت، انباشــت اطالعـات اسـت کـه بیشـتر بـا خوانـدن تاریـخ فلسـفه و یـا کتابهایـی کــه اقــوال فیلســوفان را شــرح و بســط میدهــد، ممکــن میشــود. نــوع دیگـر مواجهـه بـا فلسفه،آشـنایی بـا سـیر تطـور فلسـفه و اینکـه چگونـه اندیشــهها در طــول زمــان از پــس یکدیگــر آمدهانــد و چــه نســبتی بــا زمانـه و فرهنـگ و تاریـخ داشـته و بـه کـدام سـمت و سـو میـل کرده انـد و اساســا فلســفه چیســت و چــه تمایــزی بــا علــوم دیگــر دارد، مــا چــه نیــازی بــه آن داریــم و… .

در نهایــت می تــوان تفکــر فلســفی و در واقــع فلسـفیدن را آمـوزش دیـد، گرچـه ایـن امـر صرفـا بـا آمـوزش و مطالعـه میســر نمی شــود ولــی میتــوان زمینههــای آن را فراهــم کــرد.
در ایـن سـیر مطالعاتـی مقدماتـی سـعی شـده کـه هـر سـه نـوع مواجهه بـا فلسـفه را بگنجانیـم و بـا هـر کـدام از ایـن مـوارد سـهگانه آشـنایی اجمالـی پیـدا کنیـم. مخاطـب ایـن سـیر تمـام عالقهمنـدان بـه فلسـفه هسـتند کـه هنـوز بـه صورتـی جـدی وارد ایـن عرصـه نشـده و یـا تـازه گام در وادی فلسـفه نهادهانـد. شـما در پایـان ایـن سـیر، آشـنایی اجمالـی بــا تاریــخ فلســفه و نیــز ســیر تطــور فلســفه و تفکــر نقادانــه و نحــوه پرســش فلســفی پیــدا می کنیــد.

آشــنایی اجمالــی پیــدا میکنیــد بــا اینکـه اساسـا فلسـفه چـه هسـت و چـه نیسـت، تفـاوت فلسـفه با سـایر علــوم چیســت، فلســفه بــه چــه کار می آیــد، تاریــخ فلســفه چیســت، چگونـه ذهنـی فلسـفی داشـته باشـید و مهمتـر از همـه اینکـه آیـا اساسـا بــه درســتی ســراغ فلســفه آمدهایــد یــا نــه!
کتابهای پیشنهادی برای سیر آشنایی با فلسفه غرب کتابهای پیشنهادی برای سیر آشنایی با فلسفه غرب

پرسیدن مهمتر از پاسخ دادن است
دنیل کالک
ترجمه حمیده بحرینی
نشر هرمس

اولیـن مکتوبـات فلسـفی مهـم، مجموعـه گفتگوهـای سـقراط اسـت کـه بـه همـت شـاگرد وی، افلاطون ثبـت و ضبـط شـده اسـت. آنچـه در ایـن برآمدگـه فلسـفی رخ مینمایانـد، شــیوه ســقراطی در مواجــه بــا مســائل مهمــی اســت کــه همگــی هنــوز بعــد از گذشــت بیـش از ۲۵۰۰ سـال هنـوز تـازه و در عرصـه فلسـفه جـای خـود را حفـظ کردهانـد. شـیوه سـقراط شـیوه پرسشـگری بـود، او همچـون خرمگسـی بـا پرسـشهای خـود خـواب را بـر اهـل مدینـه دشـوار کـرده بـود. در انتهـای اکثـر محـاورات سـقراطی، مخاطـب بـه جوابـی نمی رســد و در نهایــت میدانــد کــه نمیدانــد. هـدف ایـن کتـاب نیـز مواجهـه مـا بـا مسـائل فلسـفی بـه ماننـد سـقراط اسـت، و اینکـه بـه مـا نشـان دهـد فلسـفه صـرف داشـتن اطالعـات و انباشـت آن نیسـت. ر

اههایی به تفکر فلسفی، درآمدی بر مفاهیم بنیادین
یوزف ماری بوخنسکی
ترجمه پرویز ضیاء شهابی
نشر پرسش
نویســنده ایــن کتــاب اهــل لهســتان و اســتاد فلســفه معاصــر در دانشــگاه فرایبــورگ ســوییس بــوده اســت. در اصــل مطالــب کتــاب حاضــر نخســت بــه صــورت ســخنرانی از رادیـو باواریـا در آلمـان ایـراد شـده و سـپس متـن سـخنرانیها بـه صـورت کتابـی بـه زبـان آلمانـی انتشـار یافتـه اسـت. از بوخنسـکی پیـش از ایـن فلسـفه معاصـر اروپایـی بـه فارسـی ترجمـه شـده. بوخنسـکی در بیشـتر آثـار خـود میکوشـد تـا فلسـفه را بـه زبانـی عرضــه کنــد کــه بــرای غیرمتخصصــان نیــز قابــلدرک باشــد و الحــق کــه در ایــن کار بسـیار موفـق بـوده اسـت.
بوخنســکی در ایــن اثــر خواســته کــه از رهگــذر درگیــر کــردن شــنوندگان بــا مســائل تأملبرانگیــز هســتی، فرانمایــد کــه فلســفه چیســت و طــرز طــرح مســائل در آن چگونــه اســت.
کتـاب مشـتمل بـر ۱۰ گفتـار اسـت کـه هـر کـدام ۲۷ دقیقـه در رادیـو ایـراد شـده. از دیگـر ویژگیهــای ایــن کتــاب ترجمــه دقیــق و عالمانــه اســتاد فلســفه معاصــر، پرویــز ضیــاء شـهابی اسـت. البتـه ایـن کتـاب ترجمـه قدیمیتـر دیگـری هـم دارد کـه بـه همـت محمـد رضـا باطنـی انجـام گرفتـه اسـت.
کتابهای پیشنهادی برای سیر آشنایی با فلسفه غرب
الفبای فلسفه
نایجل واربرتون
ترجمه مسعود علیا
ناشر ققنوس
از ایـن اسـتاد فلسـفه انگلیسـی االصـل، چندیـن کتاب دیگر بـه فارسـی ترجمه شـده از جمله پرسـش از هنـر و آثـار کالسـیک فلسـفه کـه همگـی کتبـی هسـتند بـرای غیرمتخصصـان ولـی عالقهمنـد بـه حـوزه فلسـفه.
ویژگـی آثـار واربرتـون روان بـودن آثـار فلسـفی اوسـت همـراه بـا مثالهایـی بـرای فهـم بهتــر مطالــب. کتابهایــش غالبــا فصلبنــدی مناســبی دارد و نحــوه ورودش بــه مباحــث اسـتادانه اسـت. سادهنویسـیای کـه بـه اصـل مطلـب ضـرری نمیرسـاند، آنچـه شـاید در بیـن آثـار فلسـفه سـنتی خودمـان خالـی اسـت.
در ایــن کتــاب همانگونــه کــه از نامــش هویــدا اســت، اولیــات و مباحــث کلــی فلســفه را مطـرح کـرده. کتـاب بـا درآمـدی کـه بـه چیسـتی فلسـفه و اینکه چـرا فلسـفه بخوانیـم آغاز می شـود و در هفـت فصـل کـه در هـر کـدام بخـش مسـتقلی از مباحـث اصلـی فلسـفی را شـامل میشـود، ادامـه پیـدا میکنـد. در ایـن کتـاب خواننـده بـا مباحـث مقدماتـی در بـاب فلسـفه ذهـن، اخـاق، علـم، سیاسـت و معرفتشناسـی، الهیـات، آشـنا می شـود.
مسائل فلسفی
برتراند راسل
ترجمه منوچهر بزرگمهر
ناشر خوارزمی
کتـاب مسـائل فلسـفی اثـر برتراند راسـل فیلسـوف شـهیر انگلیسـی کـه یکـی از پایهگـذاران فلســفه تحلیلــی اســت. از اینــرو بایــد انتظــار مطالعــه کتابــی را داشــته باشــید کــه گرچــه ظاهـری سـاده و متنـی روان دارد، ولـی بـرای فهـم دقیـق مطالـب، با مشـکل مواجـه خواهید شـد. کتـاب بسـیار شـیرین و خواندنـی اسـت و سـفری پـر از تجربـه هـای نـو بـرای شـما بـه بـار خواهـد آورد.
کتــاب دارای ۱۵ فصــل اســت کــه بــا یــک نــگاه کلــی میتــوان آن را بــه دو بخــش وجودشناســی کــه فصــل اول تــا ششــم را شــامل میشــود و بخــش معرفتشناســی کــه فصــل هفتــم تــا چهاردهــم را شــامل میشــوند، تقســیم کــرد. از ویژگیهــای دیگــر ایــن کتـاب ترجمـه منوچهـر بزرگمهـر و مقدمـه مناسـب او بـر ایـن کتـاب اسـت.
آموزش فلسفه
محمد تقی مصباح یزدی
مؤسسهآموزشى و پژوهشى امام خمینى‌
ایـن اثـر نوشـته اسـتاد مسـلم فلسـفه اسـامی، اسـتاد مصبـاح یـزدی اسـت. شـاید سـئوال شـود کـه در میانـه سـیری کـه بـه فلسـفه غـرب میپـردازد کتـاب آمـوزش فلسـفه اسـتاد مصبـاح بـه چـه کار میآیـد. بـا توجـه بـه نکتـهای کـه در مقدمـه سـیر بـه آن اشـاره رفـت.
بایـد گفـت کـه بـا درسـنامه بـودن توجـه بـه الیههـای فلسـفه اسـامی در ذهـن تمـام خواننـدگان فلسـفه غـرب و بـا توجـه بـه اینکـه بـدون ارتبـاط برقـرار کـردن مناسـب بیـن ایـن دو سـنت، فهـم درسـتی نسـبت بـه فلسـفه غـرب امکانپذیـر نیسـت. از ایـن رو کتـاب آمـوزش فلسـفه را بسـیار راهگشـا در ایـن امـر دیدیـم. بـه دو دلیـل عمـده: یکـی آنکـه ایـن کتـاب توسـط یکـی از اسـتوانههای فلسـفه اسـامی بـه نـگارش درآمـده و دیگـری آن کـه اثـر کاری اسـت تـا حـدودی تطبیقـی بیـن فلسـفه اسـامی و فلسـفه غـرب و بسـیار در این امـر راهگشاسـت. در ایـن اثـر بـه کـرات بـه فلسـفه غـرب اشـاره رفتـه اسـت.
از دیگـر ویژگیهـای مثبـت ایـن کتـاب آن اسـت بـه ایـن صـورت که مجمـوع کتاب شـامل هفتـاد درس در هفـت بخـش از قبیـل مباحـث مقدماتـی، شناختشناسـی، هستیشناسـی، علـت و معلـول، مجـرد و مـادی، خداشناسـی و… اسـت کـه در پایـان هـر درس مجموعـه سوالاتی طراحـی شـده اسـت.
راهنمای تفکر نقادانه – پرسیدن سوالهای به جا
نیل براون
ترجمه کورش کامیاب
انتشارات مینوی خرد
فلسـفه همانطـور کـه در مقدمـه اشـاره شـد تنهـا انباشـت اطالعات نیسـت. کسـی کـه در راه فلسـفه قـدم میگـذارد بایـد بدانـد کـه بـا آراء بسـیار متناقـض مواجهـه اسـت و بـرای اینکـه رویکـردی فعالانه بـه ایـن مجموعـه دانـش بشـری داشـته باشـد بایـد از قـدرت تحلیـل و تـوان اسـتنتاج مناسـب و بررسـی ادلـه برخـوردار باشـد.
ایــن کتــاب یــک راهنمــای مناســب بــرای همیــن امــر اســت. گرچــه دایــره مباحــث آن عمومـی بـوده و بـرای تمامـی رشـتههای علـوم انسـانی و حتـی تجربـی هـم کارایـی دارد.
در واقـع ایـن اثـر، تالشـی بـرای یـاد دادن تفکـر نقادانـه و همانطـور کـه از عنوانـش آشـکار اســت، پرســیدن ســئوالهای بهجــا بــه شــیوهای بهجــا اســت.
تفکـر نقادانـه در درجـه اول تـاش بـرای نشـان دادن نقـاط ضعـف و کاسـتیهای نحـوه اندیشـیدن دیگـران نیسـت، بلکـه فرآینـدی اسـت بـرای بهسـازی عقایدمـان و تصمیمهایـی کـه هـر یـک از مـا بایـد بگیریـم.
ایـن کتـاب میتوانـد اسـتفاده عمومـی داشـته باشـد و مطالـب آن در بسـیاری از تجربه هـای زندگـی روزمـره قابـل اسـتفاده اسـت. کتـاب حـاوی مثالهـای فراوانـی اسـت کـه بسـیار در فهـم مطالـب و آموزشـی عملـی در بـاب تفکـر پرسـشگرانه و نقادانـه راه گشاسـت.
نویسـنده ایـن اثـر سـعی میکنـد بـه شـما مهـارت و نگرشهایـی را پـرورش دهـد کـه بـه شـما امـکان میدهـد خودتـان تصمیـم بگیریـد کـه کـدام نظـرات را بپذیریـد.
فلسفه در عمل
آدام مورتون
ترجمه فریبرز مجیدی
انتشارات مازیار
همانطــور کــه از عنــوان کتــاب بــه ذهــن خطــور میکنــد ایــن کتــاب شــیوهای عملــی بــرای فلسـفه ورزی اسـت. شـما در ایـن کتـاب مواجه های شـور انگیـز بـا فلسـفه خواهیـد داشـت. کتـاب سرشـار از تمریناتـی اسـت کـه پـس از هـر درسـی شـما را بـه چالـش میکشـد و میآزمایـد. بهتریـن راه مطالعـه ایـن کتـاب، گروهـی اسـت. شـما اگـر بتوانیـد بـه صـورت گروهـی کتـاب را مطالعـه کرده و هـر کـدام تمرینهـا را حـل کـرده و بـه بحـث بگذاریـد، بـه بهتریـن شـکل ممکـن، بـا ایـن اثـر ارتبـاط برقـرار خواهیـد کـرد.
کتـاب بـه صورتـی کامـا غیرمسـتقیم هـم به شـما اطالعـات بسـیار مفیـدی در مـورد فلسـفه و تاریخ عقایـد فلسـفی میدهـد و هـم شـما را بـه مواجهـه مسـتقیم بـا آن وا مـیدارد. از ایـن رو میتـوان گفـت کتـاب فلسـفه در عمـل در ایـن سـیر نقطـه کانونـی خـود را حفـظ میکنـد و شـمارا بـه یـک کنشـگر فعـال در ایـن عرصـه تبدیـل خواهـد کـرد. مضـاف بـر آنکـه شـما درخواهیـد یافـت کـه آیـا اهـل فلسـفه هسـتید و عالقـه ای بـه ایـن رشـته خـاص داریـد یـا نـه.
فلسفه چیست
رضا داوری اردکانی
نشر نقش جهان
داوری یکـی از متفکریـن بـزرگ معاصـر ایـران اسـت. او را کـه سـالها اسـتاد فلسـفه بـوده بـه بهتریـن شــیوه میتــوان اســتاد پرسشــگری دانســت و حقیقتــا پاســدار پرســش اســت. پرسشــی کــه حلقــه اصلـی فلسـفه و فلسـفهورزی اسـت. مـا در انتهـای ایـن مواجهـه شـورانگیز کـه بـا هـم طـی نمودیم،
بـه ایـن اثـر مهـم اسـتاد داوری میرسـیم. در واقـع نوعـی هضمکـردن مطالـب پیشـین و پیبـردن بـه اینکـه واقعـا فلسـفه چـه هسـت و چـه نیسـت. فلسـفه بـا علـم چـه تفاوتـی دارد، نسـبت فلسـفه بـا نفسـانیات فیلسـوف چیسـت، نسـبت فلسـفه بـا زمانـه و اتفاقـات تاریخـی و اجتماعـی چیسـت ؟
ایـن دسـت از مطالـب را در بخـش اول کتـاب میتوانیـد بخوانیـد. کتـاب دارای دو بخـش دیگـر اسـت کـه بخـش دوم – سـه فیلسـوف و متفکـر بـزرگ غربـی -بـرای ایـن سـیر ضروری نیسـت و تنهــــا علاقه منــدان میتواننــد آن را مطالعــه کننــد. و بخــش ســوم کــه کلیاتــی در بــاب فلســفه و کالم اسـامی اسـت نیـز اهمیـت ویـژهای دارد و در آن در بـاب سـیر تاریخ فلسـفه در جهان اسـام و نسـبت آن بـا کالم اسـامی و در نهایـت اینکـه حوالـت انسـان در تفکـر اسـامی چیسـت میپـردازد.

قلـم داوری مشـکل اسـت و فهـم آنچـه او میخواهـد بگویـد مشـکلتر. شـاید او جـزء معـدود نویسـندگانی باشـد کـه تـا ایـن انـدازه خواننـدگان آثـارش دچـار سـوء فهـم نسـبت بـه شـناخت دقیـق اندیشـه وی شـدهاند. شـما در ایـن اثـر تـا حـدودی نیـز بـه وضعیـت ورود فکـر فلسـفی جدیـد در ایـران و مصائـب
تفکـر در ایـران پـی خواهیـد بـرد.
در ادامـه کتابهایـی بـرای مطالعـه بیشـتر کـه همگی بـه گونـهای مقدماتی اسـت، برای کسـانی کـه تمایل به مطالعـه بیشـتر در ایـن زمینـه دارنـد صرفـا نـام برده می شـود.
از ایـن میـان دو کتـاب اول تاریـخ فلسـفه اسـت بـه صورتـی سـاده و بسـیار روان کـه بـرای کسـانی کـه نمی تواننـد بـا کتـاب سـیر حکمـت در اروپـا ارتبـاط برقـرار کننـد، میتواننـد از ایـن هـر کـدام یـا هـر دو اســتفاده کنند.
کتـاب سـوم یعنـی پرسـشهای بنیادیـن هـم در ۱۱ فصـل بـه مباحـث مهـم در فلسـفه میپـردازد و در فصـل اول آن بـه چیسـتی فلسـفه کـه میتوانـد مکملـی بـر کتـاب الفبـای فلسـفه باشـد.
کتـاب چهـارم نیـز، کلیـات فلسـفه پاپکیـن اسـت کـه بـاز کتابـی اسـت کـه میتوانـد بـرای آشـنایی بـا مکاتـب مختلـف فلسـفی و نیـز پـارهای از فلسـفههای مضـاف مناسـب باشـد. ایـن کتـاب  درسـی بـرای دانشـجویان فلسـفه اسـت.
کتـاب پنجـم، درآمـدی بـر تحلیـل فلسـفی نیـز کتابی بسـیار خوانـا و شـورانگیز اسـت. قلـم بسـیار روان و مثالهـای مناسـب از مزیتهـای کتـاب اسـت ولـی کتـاب بـه سـنت فلسـفه تحلیلـی تعلـق دارد و شـاید حجـم زیـاد کتـاب، کمـی آن را بـرای مبتـدی کسـل کننده می کنـد.
سـه کتـاب آخـر مجموعـه گفتگوهـای برایـان مگـی، اسـتاد فلسـفهای اسـت کـه بـه خاطـر برنامههـای تلویزیونـی و گفتگوهایـی کـه بـا اکثـر بـزرگان فلسـفه در قـرن اخیـر انجـام داده، مشـهور اسـت. ایـن سـه کتـاب بـرای مواجهـه بیواسـطه بـا خـود فیلسـوفان و نویسـندگان بـزرگ مناسـب اسـت و در خـال آن
بـا بحثهـای مختلـف فلسـفی آشـنا میشـوید. ضعـف ایـن گونـه مصاحبههـا را میتـوان بـه کمـی ژورنالیسـتی بـودن و همچنیـن تـا حـدودی اطالعـات پراکنـده دانسـت.
کتابهای بیشتر :
سرگذشت فلسفه، برایان مگی، مترجم حسن کامشاد، نشر نی
فهم فلسفه، در سه جلد، پراس، مترجم رضا علیزاده، نشر روزنه
پرسشهای بنیادین فلسفه، سی یوئینگ، مترجم محمود یوسف ثانی، انتشارات حکمت
کلیات فلسفه، ریچارد پاپکین، مترجم جاللالدین مجتبوی، انتشارات حکمت
درآمدی بر تحلیل فلسفی، جان هاسپرس، مترجم موسی اکرمی، نشر طرح نو
فالسفه بزرگ، آشنایی با فلسفه غرب، برایان مگی، مترجم عزتاهلل فوالدوند، نشر خوارزمی
مردان اندیشه، برایان مگی، مترجم عزتاهلل فوالدوند، ناشر طرح نو
فلسفه نویسان بریتانیا، برایان مگی، مترجم ابوالفضل رجبی، نشر نقش جهان