چرا جامی «شواهد النبوه» را این‌گونه نوشت؟

«نورالدین عبدالرحمان جامی» را بسیاری با دو کتاب معروفش یعنی «بهارستان» و «نفحات‌الانس» می‌شناسند. اما این عالم بزرگ عصر تیموریان کتاب ارزشمند دیگری دارد به نام «شواهدُ النبوه لتقویه الیقین اهل الفتوه» یعنی شواهدی بر نبوت حضرت رسول-صلی الله علیه و آله- برای تقویت یقین جوانمردان.

جامی که اصالتاً اصفهانی بوده، از سال ۸۱۷ هجری قمری-سال تولدش- تا ۸۹۸ هجری قمری- سال فوتش- در شهر هرات زندگی کرده است. او البته برای سفر حج چند سالی را دور از شهر هرات بود.

جامی در دوره سه پادشاه تیموری یعنی «میرزا بابر»، «ابوسعید» و «سلطان حسین بایقرا» زندگی کرد و در دوره سلطان حسین بایقرا سال‌ها «شیخ الاسلام» آن حکومت بود. در آن زمان، تیموریانِ مسلمان به ساخت مساجد و مدارس علمیه و تعظیم سادات و علما اهتمام زیادی داشتند اما در عین حال بسیاری از سران و فرماندهان تیموری، پایبند سنن مغولی و معتقد به خرافات بودائی بودند.

این مسئله باعث شده بود که عالم بزرگی چون «جامی» کتابی با موضوع شواهدی بر نبوت حضرت ختمی مرتبت-صلی الله علیه و آله- با تأکید بر خرق عادت و کرامات حضرت رسول و بزرگان اسلام و خاندان نبوت بنویسد. او می‌خواست که نظر سران و فرماندهان تیموری را از اعتقاد به خرافات، به سوی اعتقاد به کرامات بزرگان اسلام تغییر جهت دهد.

جامی در این کتاب در پنج رکن (۵ فصل) و به شکل مبسوط درباره حوادث خرق عادت از پیش از تولد حضرت رسول(ص) تا وفات ایشان نوشته است. اما رکن ششم را جامی ابتدا به بیان کرامات سه خلیفه یعنی جنابان ابوبکر، عمر و عثمان اختصاص داده و سپس به کرامات امیرالمومنین علی بن ابیطالب کرم الله وجه (صفحه ۳۲۴ تا ۳۴۳) پرداخته است. در ادامه رکن شش جامی کرامات ائمه اطهار-علیهم السلام- را بیان کرده و حتی مبسوط به حضرت حجت (عج) پرداخته است.

در رکن هفتم (فصل ۷) جامی کرامات برخی از اصحاب و تابعین را بیان کرده و در فصل آخر هم به بیان عقوبات دشمنان دین پرداخته است…

واقعیت این است که با سلطه ایلخانان مغول و سپس در دوره تیموریان، تشیع در ایران رشد چشمگیری پیدا کرد. گرچه در این دوران همچنان مذاهب اهل سنت رسمیت داشت؛ اما تفکر شیعه توسط شیعیان چنان با قدرت ترویج شده بود که بسیاری از مردمان اهل سنت ایران زمین، اصول عقاید شیعه را در کنار اصول اعتقادی خود پذیرفته بودند.

بر همین اساس هم شخصی مثل «جامی» که شافعی مذهب و در فروع حنفی مذهب است؛ ارادت تام و تمام به اهل‌البیت رسول داشت و حتی اصلی‌ترین منبع او در این کتاب «مناقب» ابن شهرآشوب شیعه است.

منبع:

کتاب «شواهد النبوه»، عبدالرحمان جامی، با مقدمه و تصحیح سیدحسن امین، نشر میرکسروی، چاپ اول ۱۳۷۹.ش