سناریونویسی در بحران نوشته محمد مسعود بهمنی

مؤلف در فصل نخست با عنوان «ضرورت طرح‌ریزی و سناریو‌نویسی» معتقد است که منظور از طرح‌ریزی و سناریو‌نویسی، بی‌اثر کردن تهدیدات، آمادگی برای به‌کار بردن روش‌‌های جدید در سازمان، آمادگی برای مقابله با سایر رویدادها (مقابله با بلیات، تهدیدات، چالش‌ها، مخاطرات و حوادث) است.در ادامه همین فصل، در بیان عوامل مؤثر بر موفقیت طرح‌ریزی در سناریونویسی آمده که طراحی به‌صورت کلی و عمومی یک عمل ذهنی است و قدرت‌های فکری و توانایی ذهنی، مستند به آموزش‌های علمی و تجارت عملی است.

سه مرحله کلی طراحی و سناریونویسی
براساس محتوای این اثر به علت این‌که اهداف هر سازمان یا دولت‌ها مختلف و متنوع است، متناسب با حساسیت آن دولت‌ها و سازمان‌ها و بودجه‌هایی که با این امر اختصاص می‌یابد، متفاوت است. با توجه به این تفاوت‌ها، مراحل طراحی و سناریونویسی نیز متفاوت است؛ ولی مراحل کلی طراحی و سناریونویسی را در سه مرحله تدارک و آماده شدن برای بحران و تهدید، اجرا و ارزیابی تقسیم‌بندی کرده‌اند.

بهمنی درباره وظایف اداری و سازمانی طراح یا سناریونویس نوشته است: «در هر سازمان، اداره یا معاونتی به نام طرح و برنامه وجود دارد که تمامی امور طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی در آن سازمان را از لحاظ ساختاری و تشکیلاتی بر عهده دارد.»

«آینده‌نگری و سناریونویسی» عنوان فصل دیگری از کتاب است که با این جملات آغاز می‌شود: «نگرش به آینده و تحلیل رخدادهای احتمالی آینده نقش حیاتی در بقای هر موجودی ایفا می‌‌کند؛ با توجه به اهمیت و ارزش آینده، آیندهپژوهی شکل گرفته و در سازمان‌های پویا تشکیل می‌گردد.»

جنگ‌های آینده در ادامه جنگ‌های مدرن به وجود آمده‌اند
مؤلف این کتاب در ادامه مباحث نوشته است که جنگ‌های آینده در ادامه جنگ‌های مدرن به وجود آمده‌اند و با اختراع و به کار گیری سلاح‌های کشتار جمعی واقعیت یافته‌اند. در جنگ‌های آینده در مقایسه با جنگ‌های مدرن تلفات غیر نظامی به طور قابل ملاحظه‌ای بر تلفات نظامیان فزونی خواهد یافت.

وی در ادامه همین مبحث آورده است: «در فرآیند پیش‌بینی می‌توان چند مرحله را زیرنظر گرفت. ارائه نظریه‌پردازی ابتدایی مدلسازی، کاربرد مدل، ایجاد فضا و تصمیم و بازخورد نقش تبیین‌های ملی از این جمله‌اند. هدف روش‌های مطالعه آینده‌شناسی، یاری رساندن به انسان‌ها و جوامع است. آینده‌شناسان از این طریق برای تحلیل آینده استفاده می‌کنند. روش‌های آینده‌شناسی به تحلیل‌گر کمک می‌کند تا از طریق تعیین میزان مطلوب با مسئله عدم قطعیت تا حدودی کنار بیایند.»

سه سطح طرح‌ریزی و تمرین
در این فصل در تعریف سناریو اشاره شده که سناریو ابزاری است برای نظم بخشیدن به درک و تصور شخص نسبت به محیط‌های احتمالی آینده که تصمیم‌های آن شخص ممکن است در هر کدام از آن‌ها به وقوع بپیوندد. در سناریونویسی، نتیجه نهایی رسیدن به تصویر دقیق از فردا نیست، بلکه اتخاذ تصمیم‌های بهتر درباره آینده است.

«طرح‌ریزی و تمرین» عنوان فصل دیگری از کتاب است که مؤلف در آن از سه سطح طرح‌ریزی و تمرین از جمله سطح راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی نام می‌برد و مراحل طرح‌ریزی تاکتیکی را بیان می‌کند.

براساس محتوای این فصل از کتاب، طراحی در سطوح مختلف راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی مختلف و گوناگون است، چراکه راهبرد و سیاست دولت‌ها مختلف و متنوع است. مراحل طرح‌ریزی تاکتیکی را می‌توان در سه مرحله تدارک، اجرا و ارزیابی دسته‌بندی کرد.

نخستین چاپ کتاب «سناریونویسی در بحران» نوشته محمدمسعود بهمنی، با شمارگان یک‌هزار و ۵۰۰ نسخه در ۹۶ صفحه، به بهای سه هزار و ۵۰۰ تومان از سوی انتشارات ایران سبز منتشر شد.